100 Yıllık Planlama Sürecinde Bursa Ticaret Merkezinin Değişimi ve Koru(n)ma Kararları (1890-1990)

ÇAKICI S.

DOSYA , TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Yayını, cilt.14, sa.2, ss.20-29, 2009 (Hakemli Dergi)

Özet

Osmanlı Devleti’nin ilk başkenti olan Bursa, 15. yy.dan bugüne Anadolu’daki üretim ve ticaret merkezi olma özelliğini korumuştur. Tarihsel süreç içerisindeki önemini devam ettirebilmesini ise yaşadığı gelişimin yanında ticari işlevini hala dinç tutan Merkezi İş Alanı (MIA)na borçludur. Bursa kentine hâkim olan bu ticari kimlik, kent merkezinde konumlanmış olan tarihi ticaret merkezinin uzun süreçte ve büyük ölçekte değişimine yol açmıştır. Önüne geçilemez bir hal alan bu dönüşüm, barındırdığı taşınmaz kültür varlıklarının fiziksel ve işlevsel olarak önemli değişimler yaşamasına ve kentin ticari merkezindeki tarihi dokunun yok olmaya başlamasına sebep olmuştur. Alan ölçeğindeki bu hızlı değişim ve bozulma, kent morfolojisi oluşumu, 19. yy.dan başlayarak Cumhuriyet’in ilanından sonra da devam eden planlama süreci içerisinde üretilen haritaların güncel planlarla karşılaştırılması yöntemi ile saptanmıştır. 1890–1990 yılları arasındaki bir yüzyıllık süreçte Bursa kent merkezi için üretilmiş planlama hareketlerinin tarihi ticaret merkezine yansımalarını ele almak amacı güden bu yazıda, yaşanılan güncel sorunlara daha ayrıntılı olarak girmek mümkün olmamıştır. Bu nedenle uygulamaların koruma ölçeğinde yarattığı sorunlara bir başka yazıda değinilmesi uygun görülmüştür.

Bu kapsamda, çalışmada öncelikle süreç içerisinde oluşturulan harita ve kent planları ayrıntılı ele alınacak ve Bursa Tarihi Ticaret Merkezi’nin yaşadığı değişimler değerlendirilecektir. Ardından Reyhan-Kayhan-Hanlar Bölgesi Koruma İmar Planı’nın oluşum süreci aktarılacaktır. Planın ulaşmaya çalıştığı hedef aktarıldıktan sonra ticaret merkezinde dönüşüme en açık bölge olan Hanlar Bölgesi başta olmak üzere tüm alandaki kültür varlıklarının korunması için alınan koruma kararlarından bahsedilecektir. Son olarak, tarihi dokunun korunması ve yeniden kullanılabilirliği amacıyla alınmış kararların uygulanmasında yaşanılan problemler nedenleriyle beraber değerlendirilecektir.