Akademik Veri Yönetim Sistemi
6. Uluslararası 24. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, Antalya, Türkiye, 2 - 04 Aralık 2022, ss.134
Giriş ve Amaç: İklim değişikliği, tüm yaş gruplarının sağlığını etkilemekte, ülkeler arasında var olan sağlık
eşitsizliğini derinleştirmekte ve halk sağlığını tehdit etmektedir. Değişen iklim ve çevre koşulları; gıda ve su
güvensizliğine, bulaşıcı hastalık oranlarının artmasına, kanser, solunum ve kalp hastalıkları gibi bulaşıcı olmayan
hastalıkların artmasına, sel, kuraklık, yangın, kasırga, şiddetli fırtınalar gibi aşırı hava olaylarına neden olmaktadır.
Hemşireler çevresel riskler hakkında farkındalık yaratmak, halkı eğitmek ve çevreyle ilgili sağlık sorunlarını ele
almak için önemli bir kaynaktır. Hemşirelerin çevre, çevre sağlığı ve iklim değişikliği konusundaki sorumlulukları
nedeniyle çevre farkındalıkları, tutumları, duyarlılıkları ve davranışlarının ortaya çıkarılması önemlidir. Bu
çalışma, hemşirelerin çevre okuryazarlık ve çevre duyarlılık düzeylerini belirlemeyi amaçlamaktadır.
Gereç ve Yöntem: Kesitsel ve ilişki arayıcı tipteki bu araştırma, 10 Ekim 2022 ve 25 Ekim 2022 tarihleri arasında
Ankara’da bulunan bir üniversite hastanesinde yürütülmüştür. Çalışmanın evrenini, hastanede çalışan 940
hemşire oluşturmuştur. Örneklem büyüklüğü, 272 olarak hesaplanmıştır (%95 güven aralığı ve α=0.05). Çalışma,
çalışmayı kabul eden 272 hemşire ile yürütülmüştür. Çalışma için etik kurul izni (kod no.2022138), kurum izni
ve hemşirelerden aydınlatılmış onam alınmıştır. Araştırmada herhangi bir finansal destek ve çıkar çatışması
bulunmamaktadır. Verilerin toplanmasında, araştırmacılar tarafından hazırlanan “Sosyo-demografik Özellikler
Anketi” ve “Yetişkinler İçin Çevre Okuryazarlığı Ölçeği” ve “Çevre Duyarlılığı Ölçeği” kullanılmıştır. Veriler
yüz yüze anket yoluyla toplanmış ve SPSS 29.0 paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. Çalışma verileri
değerlendirilirken kategorik değişkenler ve sayısal değişkenler için sayı ve yüzdeler, ortalama ve standart sapma,
minimum ve maximum değerleri verilmiş ve normal dağılıma uygunluk Kolmogrov Simirov ve histogram grafik
yöntemi kullanılmış, Mann-Whitney U ve Kruskall Wallis testleri ve korelasyonu değerlendirilmesinde Spearman
analizi kullanılmıştır.
Bulgular: Çalışmaya katılan hemşirelerin %88,6’i halk sağlığı hemşireliği dersi dışında çevre ile ilgili bir ders
almamış ve %94,9’u herhangi bir çevre organizasyonuna katılmamıştır. “Çevre ile ilgili eğitim almak ister misiniz?”
sorusunu hemşirelerin yarısından fazlası “Evet” olarak yanıtlamıştır. Hemşirelerin çevre okuryazarlık ortalama
puanı yüksek bulunmuştur (74-100 puan arası). Düşük düzeyde (20-46 puan arası) çevre okuryazarlık düzeyine
sahip hemşire bulunmamıştır. Çalışmaya katılan hemşirelerin çevre duyarlılığı ortalaması yüksek bulunmuştur.
Cinsiyet, medeni durum, eğitim düzeyi, çalıştığı birim, üniversitede halk sağlığı hemşireliği dışında başka bir çevre
sağlığı dersi alma gibi bağımsız değişkenlerin çevre okuryazarlığı ve duyarlılığı üzerinde istatistiksel olarak anlamlı
bir fark yaratmadığı (p>0,05) ve bir çevre organizasyonuna katılan ve çevre ile ilgili eğitim almak isteyenlerin
anlamlı olarak daha yüksek çevre okuryazarlığı ve duyarlılığı puanını sahip olduğu bulunmuştur (p<0,05). Çevre
okuryazarlığı ve duyarlılığı arasında anlamlı ve kuvvetli korelasyon olduğu bulunmuştur.
Sonuç: Çalışma sonucunda hemşireler arasında çevre okuryazarlık düzeyinin ve çevre duyarlılığı ortalamasının
yüksek düzeyde olduğu ve çevre okuryazarlığı ve çevre duyarlılığı arasında kuvvetli korelasyon bulunmuştur.
Hemşirelerin çoğunluğu halk sağlığı hemşireliği dışında çevre sağlığı ile ilgili herhangi bir ders almamıştır. Ayrıca
hemşirelerin önemli bir bölümü çevre ile ilgili eğitim almak istediklerini bildirmişlerdir. Çevre eğitiminin birincil
hedefi olan çevre okuryazarlığıdır. Çevre okuryazarlığının geliştirilmesi, günümüzde karşılaştığımız çevresel
sorunlarla başa çıkmak için önemli bir stratejidir. Bu nedenle hastanelerde çalışan hemşirelere hizmet içi eğitim
olarak çevre sağlığı eğitiminin planlaması önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Çevre duyarlılığı, Çevre okuryazarlığı, Hemşirelik, iklim