Akademik Veri Yönetim Sistemi
Türkiye’de Sosyal Bilimlerde Güncel Tartışmalarda Kadın, Azize Ergeneli,Berrin Koyuncu Lorasdağı, Editör, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, ss.47-65, 2020
Kadın temsiliyle ilgili çalışmalar, bize kadınların ağırlıkla sol ve sosyal demokrat partilerden seçilmekte olduklarını gösteriyordu. Ancak ulusal parlamentolarda artan kadın sayılarıyla da paralel olarak sağ ideoloji içinde konumlanan pek çok muhafazakar partiden de kadının bu artan koltuklarda yer almaya başladığı görüldü (Childs and Webb, 2012; Reingold, 2008). Artan muhafazakar kadın parlamenter sayısı açısından, Türkiye’de örnek verilebilecek ülkelerden bir tanesiydi. 2002’den beri neoliberal-muhafazakar kimliğiyle iktidarda olan Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti), tüm genel seçimlerde sol partilerle benzer oranlarda kadın parlamenter çıkardı. Nitekim, %40 cinsiyet kotası uygulayan Halkların Demokratik Partisinden (HDP) sonra 2018 seçimlerinde en yüksek kadın milletvekili oranı 53 kadın (%18,21) ile AK Parti’ye aitti. Buna ek olarak, partinin iktidarda olduğu 2002 yılından günümüze kadar, partinin gündeminde kadına yönelik şiddetten kadın istihdamına, kadının beden politikalarından kadınların toplum içindeki rolüne dair kadınları ilgilendiren çeşitli konuların ve kadın-erkek eşitliğine dair farklı politika önerilerinin olduğu görüldü. Üstelik, AK Parti’nin 2002’den beri tek başına iktidar partisi olarak politika gündemi yaratma ve politika üretme kabiliyeti göz önüne alındığında, kadınlara ve toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik politikalar için, bu parti ve içindeki kadınlar daha da önemli hale geldi. Bu açılardan, 2000’li yıllar sonrası hem Türkiye’deki kadın temsilini anlamak hem de muhafazakar kadınların temsiline bakmak açısından AK Parti’nin önemli bir yeri ve rolü olduğu düşünülmektedir. Bu düşünceden hareketle elinizdeki bu çalışmanın amacı, Türkiye’de 2002-2020 yıllarını kapsayacak şekilde AK Parti’nin kadın temsili açısından durumunu ve duruşunu, literatürdeki nicel ve nitel temsil ilişkisini dikkate alarak anlamaya çalışmaktadır.
Çalışma, AK Parti’deki kadın temsilini genel hatlarıyla ortaya koymayı amaç edinmiş olsa da temel kapsamını parlamentodaki kadın temsili/milletvekilleri olarak sınırlandırmaktadır. Kadın temsili konusunda, Pitkin’in (1967) temsil biçimleri ayrımından yola çıkılarak geliştirilen nicel/sayısal ve nitel/asli kadın temsili kavramsal arkaplanı kullanılacaktır. Bu ayrıma göre, Pitkin, en basit haliyle, nicel temsili, fiziksel görünürlük açısından politik bir çıkar grubunu temsil edebilme (standing for) olarak tanımlarken nitel temsili, bir politik grubu eylemleriyle temsil edebilme hali (acting in) olarak açıklamaktadır.[1] Bu ayrıma ek olarak, Celis ve Childs’in (2012; 2018) farklılaşan kadın çıkarlarından yola çıkarak muhafazakar kadınların nitel temsilinden bahsetmenin olanakları üzerine yaptıkları tartışmalardan yararlanılacaktır. Bu kavramsal ve teorik arkaplan üzerinden, bir taraftan AK Parti’nin meclisteki kadın milletvekilleri ve bakanları üzerinden sayısal kadın temsilindeki durumu ve siyasal hayatta kadın temsiline etkisi ortaya konmaya çalışılacaktır. Diğer taraftan, partinin kadın meselesi konusundaki politik konumlanışını da dikkate alarak parti içindeki muhafazakar kadınların temsili ve bunun içeriği değerlendirilecektir. Söz konusu amaç doğrultusunda, 2002-2020 yılları arasında genel seçim sonuçları ve bu süreçte partinin ve parti içindeki kadın milletvekillerinin söylemsel düzeydeki politika yaklaşımlarına bakılmıştır.
AK Parti’nin toplumsal cinsiyet politikaları konusundaki yaklaşımlarını ve Türkiye’de genel olarak kadın temsilini değerlendiren kıymetli çalışmalar (Güneş-Ayata & Doğangün, 2017; Guneş-Ayata & Tütüncü, 2008; Güneş-Ayata & Tütüncü, 2008; Çoşar ve Yeğenoğlu, 2011; Şenel, 2017; İlker & Bulut, 2020) olmakla birlikte kadın temsilindeki nitel ve nicel ayrımı üzerinden ve muhafazakar kadın temsili üzerinden AK Parti’yi inceleyen bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu nedenle, söz konusu çalışmanın AK Parti içindeki kadın temsilinin resmini çizmeye yardımcı olarak literatüre katkı sunacağına inanılmaktadır.
[1] Bu konuda detaylı tartışma için bkz. Sumbas, 2015; Pitkin, 1967; Mansbridge 1999; Philips, 1995; Celis & Child; 2008; Celis, 2008.