Biyolojik, sosyal ve kültürel koşulların, psikolojik büyüme ve iyi oluş için doğuştan gelen kapasitemizi nasıl geliştirdiğini veya engellediğini inceleyen Öz Belirleme Kuramı’na (ÖBK) göre üç temel psikolojik ihtiyaçtan biri olan ilişkili olma ihtiyacı, insanların değer gördükleri ve ait hissedebildikleri sosyal bağlar kurabilmeleri anlamına gelir. İlişki Motivasyonu Kuramı (İMK), ÖBK’yı oluşturan altı mini kuramdan sonuncusudur. Bu derleme çalışmasının amacı, İMK’nın tanımladığı ilişkili olma ihtiyacına odaklanarak mevcut alanyazını incelemek ve alanyazının güçlü ve zayıf yanlarını belirleyebilmektir. İlk kısımda ÖBK ve İMK genel hatlarıyla tanıtılmış, ikinci kısımda farklı ilişki türleri üzerinden İMK’nın alanyazında nasıl irdelendiği ve ne tür bulgular sunduğu değerlendirilmiştir. Genel anlamda, herhangi bir ilişkide temel psikolojik ihtiyaçların karşılanması, kişinin özerk motivasyon seviyesi ve çevrenin sağladığı özerklik desteği miktarı, ilişkideki kişilerin genel iyilik halini arttırmakta; temel ihtiyaçların çatışması ya da engellenmesi kişilere zarar vermektedir. Alanyazında, romantik ilişkiler dışındaki ilişki türlerine odaklanan daha çok çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Kesitsel çalışmalardan ziyade, deneysel ve boylamsal desenli çalışmalara yer verilmesi önerilmiştir. Ayrıca, her bir ilişki türünün farklı örneklem grupları ile test edilmesinin bulguların genellenebilirliğine katkı sağlayacağı; farklı ilişki türlerini aynı anda inceleyen çalışmaların arttırılmasının ise İMK’nın kapsamlı olarak değerlendirilebilmesine imkân sağlayacağı düşünülmektedir.
Self-Determination Theory (SDT) assesses how biological, social, and cultural conditions improve or thwart our innate capacity for psychological growth. According to the SDT, one of three basic psychological needs is the need to be related which means the ability to form social bonds to whom people are valued and feel belonging. This review aims to assess the current literature by focusing on the need for relatedness from the perspective of the Relationships Motivation Theory (RMT). After a brief introduction about the SDT and the RMT, current literature on the RMT is examined through different types of relationships. In general, meeting basic psychological needs in any relationship, the level of autonomous motivation of the person and the amount of autonomy support provided by the environment increases the general well-being of the people in the relationship, while the conflict or obstruction of basic needs negatively affect them. More studies are needed in areas other than romantic relationships, with experimental and longitudinal designs. In addition, testing each type of relationship with different sample groups and increasing studies that examine different types of relationships at the same time might enable a comprehensive evaluation of the RMT.
