Cevaplayıcı Motivasyonunun Split-Ballot Verisi Üzerindeki Rolü: Avrupa Sosyal Araştırması (ESS)’nda Soru Düzeyi Cevapsızlık Analizi

Türkiye Beşinci Nüfusbilim Konferansı, Ankara, Türkiye, 17 - 18 Kasım 2022, ss.90

Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
Basıldığı Şehir: Ankara
Basıldığı Ülke: Türkiye
Sayfa Sayıları: ss.90
Hacettepe Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Sosyal araştırmalarda görüşmeci performansının iyi olması kadar cevaplayıcıların araştırmaya katılmaya istekli olması, sorulara anlayarak ve doğru cevap vermesi de oldukça önemlidir. Cevaplayıcıların araştırmalar üzerindeki etkisi, günlük pratiklerden ve davranış sorularından çok düşünce, tutum ve değerleri ölçmeye yönelik sorularda ortaya çıkmaktadır. Bu çalışma, cevaplayıcının görüşme motivasyonunun split-ballot tekniğiyle tasarlanan sorulardaki cevapsızlık üzerine etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla, Avrupa Sosyal Araştırması (ESS)kapsamında yer alan beş farklı Avrupa ülkesi seçilmiştir. Araştırma kapsamında rasgele seçilen gruplara split-ballot tasarımıyla cinsiyet farklılıklarını ortaya çıkarmaya yönelik soruların farklı versiyonları uygulanmıştır. Bu çalışmada ise ilgili soru seti için “bilmiyor” ve “cevap vermedi” seçenekleri soru düzeyinde cevapsızlık kapsamında değerlendirilmiştir. Cevaplayıcı motivasyonu ise görüşmeci veri setinden elde edilen değerlendirmeler yoluyla oluşturulmuştur. Çok değişkenli analizlerde RStudio programındaki svydesign fonksiyonu kullanılarak araştırmanın karmaşık örneklem tasarımı dikkate alınmıştır. Betimleyici analizler, cevaplayıcı motivasyonu ile soru düzeyindeki cevapsızlık oranı arasında anlamlı, orta derecede ve negatif yönlü bir ilişki olduğunu göstermektedir (Pearson korelasyon katsayısı: -0.24, p<0.01). Cevaplayıcı ve görüşmeci özelliklerinin kontrol edildiği çok değişkenli analizler, yüksek motivasyondaki bir birimlik artışın cevapsızlıkta 2-3 birim azalmaya neden olduğunu göstermektedir (Fransa’da yaklaşık 3 birim, İngiltere, Norveç, Hollanda ve Portekiz’de yaklaşık 2 birim). Çalışmanın bulguları, görüşmecilerin cevaplayıcıyla ilgili gözlemlerinin cevapsızlığı açıklamada önemli olduğuna ve görüşmecilerin görüşme boyunca cevaplayıcıların motivasyonunu yüksek tutması gerektiğine işaret etmektedir. Ayrıca, özellikle split-ballot tekniğiyle hazırlanan soruların cevapsızlığa açık olduğu görülmekte, bu nedenle bu tip sorularda kullanılan veri toplama tekniğine uygun olarak çeşitli uyarıların artırılması faydalı olacaktır. Avrupa Sosyal Araştırması’nın yakın dönemde cevaplayıcıların kendi cevaplayacağı yöntemlere geçişi de düşünüldüğünde, bu uyarıların cevaplayıcılara yönelik düzenlenmesi yerinde olacaktır.