Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, cilt.5, sa.3, ss.88-102, 2019 (Hakemli Dergi)
İnsan sağlığı ve neslinin devamı metabolizma, büyüme-gelişme, zihinsel işlevler, bağışıklık sistemi ve üreme için
yaşamsal rolü bulunan hormon ve benzeri sinyal taşıyıcı maddelerin kusursuz çalışmasına bağlıdır. Bebekler ve
küçük çocuklar yetişkinlere oranla besinlerdeki kirleticilere daha duyarlıdır. Bebeklik ve erken çocukluk
döneminde endokrin bozuculara maruz kalmak, çocukluk çağı hastalıklarının gelişimi açısından önemlidir. Otizm
spektrum bozukluğu (OSB) yaşam boyu devam eden ve genellikle tahrip edici etkisi olan, hem bu hastalığa sahip
bireyi hem de tüm ailesini önemli düzeyde etkileyen bir durumdur. OSB’ye neden olan faktörler kesin olarak
bilinmemekle birlikte genetik temelli olduğu bildirilmiştir. Çevresel faktörlerin de OSB’ye neden olabileceği
düşünülmektedir. Özellikle bisfenol A (BPA), kurşun ve civa maruziyetinin OSB riskinin artışı ile ilişkili
olabileceği bildirilmiştir. Tiroid hormon fonksiyonunun ve nöral ağların yapımında önemli rolü olan GABAerjik
sinyalin bozulması gözlemlenen ilişkiler için muhtemel mekanizmalar olarak ön plana çıkmaktadır. Hem genetik
faktörlerin hem de çevresel faktörlerin etkileri üzerine çok sayıda araştırma yapılmaktadır. Son dönemde yapılan
çalışmalarda, hamile kadınların vücut sıvılarının (idrar, serum) endokrin bozucu madde içerikleri ile ölçülen
kimyasalların prenatal vücut yüküne ve bunların çocuklara olan etkisi ve OSB ile ilişkisine bakılmaktadır.
Endokrin bozucuların OSB ile ilişkisi üzerine çalışmalar olmasına rağmen bu konuda daha fazla çalışmaya gerek
duyulmaktadır. Bu derleme yazıda OSB ve endokrin bozucular arasındaki olası ilişkinin güncel çalışma
sonuçlarına göre değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
The maintenance of human health and generation depends on the perfect functioning of hormones and similar
signal carrier substances, which are vital for metabolism, growth-development, mental functions, immune system
and reproduction. Infants and young children are more sensitive to contaminants in food than adults. Exposure to
endocrine disruptors in infancy and early childhood is important for the development of childhood diseases.
Autism spectrum disorder (ASD) is a condition that affects both the individual with the disorder and his or her
entire family, and has a life-long and often destructive effect. The factors that cause ASD are not definitively
known, but there are findings that it is genetically based. Environmental factors may also lead to ASD. Especially,
bisphenol A (BPA), lead and mercury exposure have been reported to be associated with increased risk of ASD.
Impairment of the GABAergic signal, which has an important role in the production of neural networks, and
thyroid hormone function is considered as possible mechanisms for the observed relationships. A large number of
research has been carried out on the effects of both genetic and environmental factors. In recent studies, pregnant
women's body fluids (urine, serum) endocrine disruptive substance content and the prenatal body load of chemicals
measured and the effects of these on children and their relationship to ASD are examined. Although there are
studies on the relationship of endocrine disruptors with ASD, more studies are needed on this subject. In this
review, it was aimed to evaluate the possible relationship between ASD and endocrine disruptors according to
current study results.