Tahkiyeli Bir Şiir Örneği Olarak Vahîd Mahtûmî'nin Okçulukla İlgili Bir Tarih Kasidesi


Uğur F.

Türkbilig, sa.45, ss.85-93, 2023 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Basım Tarihi: 2023
  • Dergi Adı: Türkbilig
  • Derginin Tarandığı İndeksler: TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.85-93
  • Hacettepe Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Klasik Türk edebiyatında kasidelerin kendine özgü bir şekil ve muhteva yapısı vardır. Ancak bu yapı, kimi zaman şairler tarafından yeniden düzenlenmiş ve gelenek içerisinde farklı kompozisyonda metinler oluşturulmuştur. Tarih kasideleri de bu metinlerdendir. Şairler, kimi zaman başlarından geçen veya şahit oldukları bir olayı kaside nazım şekliyle anlatmışlar ve ebced hesabıyla tarih düşürmüşlerdir. XVIII. yüzyıl şairlerinden olan Vahîd Mahtûmî (ö. 1732-33) bu yazıda incelenecek olan manzumesinde devrin padişahı Sultan III. Ahmed ile aralarında meydana gelen bir ok atma olayına tarih düşürmüştür. Buna göre padişah, bir gün Vahîd Mahtûmî’yi huzuruna getirtmiş, bir ok atacağını ve eğer ağzıyla bu oku tutabilirse ona çeşitli hediyeler vereceğini söylemiştir. Şair de padişahın attığı bu oku ağzıyla tutabilmiş ve bu hünerini bir tarih kasidesi yazarak anlatmıştır. Ancak Vahîd, başından geçen bu olayı doğrudan anlatmak yerine çeşitli özelliklerle tahkiye etme yoluna gitmiş, manzume boyunca da okçulukla ilgili mecazlara başvurarak tematik bir bütünlük oluşturmuştur. Bu yazıda söz konusu manzume hikâye yapısı ve okçulukla ilgili kavramlar üzerinden incelenmiş ve yapısal özellikleri gösterilmeye çalışılmıştır.

In classical Turkish literature, qasidas have a unique form and content structure. However, this structure was sometimes rearranged by poets, and texts in tradition were created within the different compositions. Date-qasidas are one of these texts. Poets have sometimes described an event that they have experienced or witnessed in qasida verse, and they have wrote a chronogram (or time of year) with the abjad. Vahid Mahtumi’s (d. 1732-33) date-qasida is one of these texts, which will be examined in this article. The poet wrote the date of an arrow-shooting event that took place between him and Sultan Ahmed III in the poem, which was written in the form of qasida. According to this event, one day, the Sultan brought Vahid Mahtumi before him and said that he would shoot an arrow and that if he could hold this arrow with his mouth, he would give him various gifts. The poet was also able to hold this arrow thrown by the Sultan with his mouth and told this skill by writing a date-qasida. Vahid preferred to narrate this event with various features instead of directly telling about it and created a thematic unity by applying metaphors about archery throughout the poem.