Akademik Veri Yönetim Sistemi
MILLI FOLKLOR, sa.98, ss.87-99, 2013 (AHCI)
Anlatı türü metinler, yalnızca dilbilim ve edebiyat alanında değil, pek çok bilim dalının ilgi alanı
içinde (toplumbilim, ruhbilim, felsefe, antropoloji vs.) araştırmalara konu olmuştur. Bu farklı alanlar
kendi alanlarına özgü çalışmalarda, özellikle anlatı çözümlemesinin sağladığı verilerden yararlanmışlardır.
Bu geniş uygulama alanı, anlatıların yapısını incelemeyi amaçlayan pek çok sayıda kuramın ve
terminolojinin gelişmesine neden olmuştur. F. de Saussure’un dil çalışmalarına getirdiği yeniliğin bir
uzantısı olarak yapısalcılıkla birlikte kendini yeni bir disiplin olarak tanımlayan anlatıbilim, tümceüstü
dil çalışmalarına yönelmeyle önem ve değer kazanan metindilbilim, anlatı türü metinler üzerine
önemli kuramsal yaklaşımlar ortaya koymuştur. Metindilbilim, metinlerin üretilme ve alımlanmasındaki
düzenlilikler saptanmaya çalışırken; dilin biçimsel özelliklerini açıklamaktan çok, işlevlerine,
yani kullanım amaçlarını saptamaya yönelerek, sözlü ve yazılı metinlerin dilbilgisel ve anlamsal yapılarını
ve bu yolla metinlerin iletişimsel boyutunu ele almaktadır. Türk edebiyatının ve kültürünün
en önemli, temel metinlerinden Dede Korkut kitabı kültürel, sosyolojik, folklorik, tarihsel, vb. pek çok
yönüyle araştırmalara konu olmuş ve olmaya devam etmektedir. Bu çalışma, dilbilim alanının kuramsal
yaklaşımları çerçevesinde Dede Korkut’ta yer alan Deli Dumrul anlatısının retorik şemasının
görünümünü değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Retorik şema, anlatı metinlerinin yapısal niteliğini, bu
yapıların işlevsel özellikleri açısından tanımlamayı içerir ve sözlü anlatıların yapısal niteliği W. Labov
(1972) tarafından tanımlanmıştır.
Narrative texts have been the subject of research not only for linguistics and literature but also
for numerous fields such as sociology, psychology, philosophy and anthropology. The said disciplines
have made use of data produced especially by narrative studies in their own fields of research. This
wide application has resulted in the introduction of many theories and terminology aiming at studying
structure of narrative texts. Stylistics, emerging as a new discipline and a part of innovation introduced
by Saussure into linguistics, and textlinguistics, promoted as a result of studies conducted in
extra-sentential field, have suggested significant approaches on narrative texts. Textlinguistics tries
to determine regularities in the production and interpretation of texts and focuses on functions, that is
uses but not formal characteristics of a language, thus dealing with communicative features through
syntactic and semantics studies. Book of Dede Korkut, one of the fundamental texts of Turkish literature
and culture, has been the subject of countless sociological, historical and folkloric studies. This
study aims at dealing with rhetorical schemata of a text called ‘The Story of Deli Dumrul’ of the Book
of Dede Korkut within the scope of linguistics theories. Rhetoric schema determine structural features
of narrative texts in terms of their functional characteristics. W. Labov (1972) determined structural
features of verbal narrations.