Akademik Veri Yönetim Sistemi
DÖNÜŞÜM Yapıya ve Yaşama Etkileri, 24. Uluslararası Yapı ve Yaşam Kongresi, Bursa, Türkiye, 5 - 07 Nisan 2012, ss.37-43
Kentsel
gelişim faaliyetleri sonucu tarihi kentler devamlı değişim ve dönüşüme maruz
kalmaktadır. Kent merkezlerindeki ticari alanlar ise konumları nedeniyle bu
değişim hareketlerinden direk ya da dolaylı olarak etkilenmektedir. Ticari kullanımlarının devam etmesi ve bulundukları
kentin ekonomik gelişimine destek olmaları nedeniyle Han binaları, içinde
bulundukları kentsel dokunun günümüze kadar süregelmesini de sağlamıştır.
Bursa’nın 15.yy.dan itibaren canlılığını kaybetmeyen Tarihi Ticaret Merkezi,
kentsel gelişim ve dönüşüm hareketlerine tanık olması nedeniyle önem
taşımaktadır. Oysa ki, boşaltılan Han binaları özgününden farklı ve yapı ile
uyumsuz kullanımlara açık olurken, çoğunun etrafında inşa edilen yeni uyumsuz
binalar ve mevcut mekanlara uygulanan zararlı müdahaleler sonucu Bursa’nın
tarihi kent dokusunda da kalıcı değişimler ortaya çıkmaktadır.
Kent
merkezindeki tarihi bir alandaki değişim ve dönüşümü gözlemlemek için Bursa’nın
ticari merkezindeki 16.yy. hanlarından biri olan Yeni Galle Pazarı Hanı
seçilmiştir. 19.yy. sonlarından itibaren gerçekleşen doğal afetlerin yanı sıra,
kentin yenilenmesi amacıyla Bursa genelinde uygulanan imar hareketleri sonucu
Han’ın mekansal bütünlüğü bozulmuştur. Han avlusunda ve dış cephelerinde inşa
edilmiş olan yeni çok katlı yapılar nedeniyle günümüzde artık algılanamaz hale
gelen Han kalıntıları sürekli bir değişim ve bozulmaya da maruz
kalmaktadır. Yeni Galle Pazarı Hanı’nın
içinden ve çevresinden geçirilen taşıt trafiğinin yarattığı fiziksel
deformasyon, birkaç yıl önce tarihi ticaret merkezindeki tüm yolların yeniden
düzenlenmesi ile azaltılmıştır. Ancak bu durum, aynı zamanda, bir yüzyılı aşkın
süredir Bursa’nın tarihi ticari merkezinde devam eden kentsel dönüşümün bugün
de devam ettiğinin bir göstergesi olmuştur.
Sonuç
olarak, bu metin, Yeni Galle Pazarı Hanı ve yakın çevresindeki mekansal durumun
tarih içerisinde geçirdiği değişimleri aktararak Bursa’daki tarihi ticaret
merkezinde süregelen kentsel dönüşümün tanımlanmasını ve örneklenmesini
amaçlamaktadır. Bu amaçla, öncelikle, bu ticari merkezin kentsel dönüşüm
hareketleri kısaca anlatılacaktır. Ardından, yazılı ve görsel kaynaklar
ışığında Yeni Galle Pazarı Hanı ve yakın çevresindeki değişim ve dönüşüm
hareketleri kronolojik bir biçimde aktarılacaktır. Son olarak, yeni planlama
uygulamalarının tarihi bir alan üzerindeki etkilerini vurgulamak amacıyla çalışılan
Han yapısının yakın çevresi ile birlikte geçirdiği değişimler kentin dönüşüm
süreci ile ilişkilendirilecektir.