Akademik Veri Yönetim Sistemi
Koç I. (Yürütücü), Abbasoğlu Özgören A., Saraç M., Çağatay P.
TÜBİTAK Projesi, 2022 - 2024
Proje önerisi, Türkiye’de nüfus büyüklüğü 720 bin ile 1 milyon 200 bin arasında olduğu tahmin edilen Roman nüfusun Türkiye nüfusu ile demografik bütünleşme ve farklılaşma seviyelerini ortaya koymayı; bu demografik bütünleşme ve farklılaşmayı yaratan faktörleri belirlemeyi; bütünleşmeyi sağlayacak politika önceliklerini ve stratejileri saptamayı amaçlamaktadır. Türkiye’de Roman nüfusun demografik bütünleşme ve farklılaşmasını ortaya koyan çok az sayıda çalışma bulunmasına karşın, özellikle Roman nüfusun yoğun olarak yaşadığı Güney, Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde yapılmış çok sayıda demografik çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmalar, Roman nüfusun demografik özelliklerinin genel nüfustan oldukça farklı olduğunu; Romanların yüksek doğurganlığın, yüksek bebek ve çocuk ölümlerinin ve erken evliliklerin yaygın olduğu bir demografik yapıya sahip olduklarını göstermektedir. Türkiye’de eğitim, sağlık, istihdam, konut ve barınma ve sosyal yardım ve hizmetler alanında oldukça dezavantajlı olan Roman nüfusa ilişkin olarak yapılan akademik çalışmaların bütünsel olmaktan uzak, birbirinden kopuk, temsil edici özelliği olmayan ve küçük çaplı nicel araştırmalardan oluştuğu ya da benzer niteliklere sahip kişilerle yapılan görüşmelere dayanan nitel araştırmalarla sınırlı olduğu görülmektedir. Bu eksiklikten hareket eden bu proje önerisi kapsamında, Türkiye’de yaşayan Roman nüfusu temsil eden bir örnekleme çerçevesinden yola çıkılarak seçilen 92 farklı mahalledeki 1.840 hedef hanede, 2018 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması’nda (TNSA-2018) kullanılan sorukağıtlarının kısaltılmış versiyonları ile, CAPI ortamında yüz yüze görüşmeler yapılarak veriler toplanacaktır. Daha sonra ise, bu veriler TNSA-2018’den (ya da TNSA-2023) gelen Türkiye geneline ilişkin verilerle karşılaştırılarak Roman nüfusun demografik bütünleşme ve farklılaşma seviyeleri ortaya konulacak ve politika öncelikleri belirlenecektir.
Türkiye’de yaşayan Romanların toplumsal konumlarının en alttakiler olarak tanımlandığı ve bu topluluğun eğitim, istihdam, sağlık, barınma ve konut, sosyal yardım ve sosyal hizmet anlamında çok ciddi sorunlar yaşadıkları dikkate alındığında, bu topluluğa ilişkin olarak geliştirilmeye çalışılan stratejilerin bu topluluğu temsil eden bir örneklemden gelen verilere dayalı olarak geliştirilmesi kaçınılmaz görülmektedir. Zaten bu nedenle, Roman Strateji Belgesi’nin eylem planının ikinci maddesinde Türkiye’deki Roman nüfusuna ilişkin araştırmaların yapılması gerekliliğine vurgu yapılmaktadır. Bu vurgudan yola çıkan bu projenin özgün değerini üç madde ile ortaya koymak mümkündür: (1) Türkiye’deki Romanlara ilişkin olarak yapılan önceki çalışmaların örneklemlerinin temsil edici olmadığından yola çıkarak ilk temsil edici çalışma olması, (2) Türkiye’deki Roman nüfusun demografik durumunu ortaya koyan çalışmaların çok sınırlı olmasından yola çıkarak bu topluluğun sosyo-demografik durumunu bütüncül bir şekilde ortaya koyacak olan ilk çalışma olması, ve (3) Türkiye’deki Roman nüfusa ilişkin olarak geliştirilen stratejilerin veriye dayalı olmaktan uzak olması nedeniyle, ilk kez bütüncül bir veriden yola çıkılarak “Roman Strateji Belgesi” ve bu belgedeki faaliyetleri denetleyen bir mekanizma olarak oluşturulan “Ulusal Roman Stratejisi İçin Güçlü Bir İzleme, Değerlendirme ve Koordinasyon Mekanizmasının Kurulması Projesi”ni desteklemek üzere politika önceliklerinin ve stratejilerin belirlenecek olması.
Bu bağlamda, proje önerisinin amaç ve hedefleri ve yöntemi ile ilişkili olarak yanıtlamaya çalıştığı, Demografik Dönüşüm Kuramı’ndan yola çıkarak oluşturulan araştırma soruları şu şekildedir: (1) Roman nüfusun Türkiye nüfusu ile demografik bütünleşme seviyesi nedir ve bu seviyeye etkide bulunan faktörler nelerdir? (2) Roman nüfusun Türkiye nüfusu ile demografik farklılaşma seviyesi nedir ve bu seviyeye etkide bulunan faktörler nelerdir? (3) Roman nüfusun demografik özelliklerinde bir değişim yaşanmakta mıdır? Eğer yaşanıyorsa bu değişim hangi demografik özelliklerde ve hangi yönde gerçekleşmektedir? (4) Roman nüfusun Türkiye nüfusu ile olan demografik bütünleşme ve farklılaşma seviyesinden yola çıkarak demografik bütünleşmeyi sağlamak için eğitim, sağlık, istihdam, konut ve barınma ve sosyal yardım ve sosyal hizmetler alanlarında hangi politika öncelikleri ve stratejiler geliştirilebilir ya da geliştirilmiş olan stratejiler nasıl dönüştürülebilir/iyileştirilebilir? Böylece, proje kapsamında Roman nüfusun demografik bütünleşme ve farklılaşma seviyelerine ilişkin üretilecek veriler Roman Strateji Belgesi ve 11. Kalkınma Planındaki tedbirlere ilişkin politika öncelikleri ya da stratejileri oluşturma ve geliştirme süreçlerine katkıda bulunacaktır. Projenin bir diğer katkısı da başta doktora ve yüksek lisans tezleri olmak üzere çok sayıda nitelikli akademik çalışmanın yapılması olacaktır.